Pruski system edukacji 

W dzisiejszym świecie edukacji, gdzie język angielski stał się kluczowym elementem w programie nauczania, coraz częściej zadajemy sobie pytanie o skuteczność tradycyjnych metod oceniania. Czy kartkówki, testy i sprawdziany rzeczywiście pomagają dzieciom w nauce tego języka? W tym artykule przyjrzymy się, dlaczego warto zastanowić się nad alternatywnymi metodami oceny postępów naszych dzieci w nauce angielskiego.

Pruski system edukacji, jaki panuje w Polsce od XIX wieku, nakłada na uczniów od 4 klasy szkoły podstawowej (bo w pierwszych klasach, na szczęści, jeszcze jest łagodnie), obowiązek pisania dużej ilości testów, kartkówek i sprawdzianów. Patrząc na Librusa naszych dzieci widzimy, że chyba nie ma tygodnia, w którym nie byłoby jakiejś formy „pisemnego” sprawdzania wiedzy. Do takiego systemu jesteśmy przyzwyczajeni, tak uczyli się nasi dziadkowie, rodzice i my, dlatego też myślimy, że nie da się inaczej. Co gorsza, duża część rodziców uważa, że gdyby nie ten system to ich dzieci nie uczyłyby się w ogóle, no bo jak tak bez bicza nad nimi? Motywacja zewnętrzna, jaką są sprawdziany wiedzy wraz z ocenami, jest elementem nierozerwalnie kojarzącym się ze szkołą, po prostu inaczej nie wyobrażam sobie.

I trudno się dziwić zdziwieniu, a wręcz zaniepokojeniu rodziców, którzy zapisują dzieci do szkoły INFINITY (pewnie innych też) i widzą, że tu nie ma ocen, nie ma też kartkówek, testów, „odpytanek” i innych „motywatorów”. Powstaje wtedy od razu pytanie: co moje dziecko się nauczyło z takim podejściem? Jak to mogę sprawdzić? Wydaje sporo pieniędzy na naukę, a może się okazać, że oni tam tylko siedzą i np. malują bez sensu.

Temat jest bardzo ważny dla rodziców i staram się go poruszać co jakiś czas, pokazując alternatywę i uspokajając zaniepokojonych, że brak sprawdzianów, testów, kartkówek i wynikających z nich ocen wcale nie oznacza braku weryfikacji postępów uczenia się oraz nie oznacza, że nie ma motywatora.

Wady tradycyjnych metod oceniania

 Tradycyjne metody oceniania, takie jak kartkówki, testy i sprawdziany, mają kilka istotnych wad, które mogą wpływać na proces edukacyjny, a są nimi:

1. Stres i Lęk przed Oceną:

Testy i sprawdziany często wywołują u uczniów stres, co może negatywnie wpływać na ich zdolność koncentracji i przyswajania wiedzy. Obawa przed niską oceną może prowadzić do lęku, co jest niekorzystne dla efektywności nauki. Ile to razy byliśmy świadkami lęku naszych dzieci przed pójściem do szkoły, bo będzie test i być może niska ocena? Każdy widzi, że to nie jest dobry motywator.

2. Nacisk na Zapamiętywanie zamiast Zrozumienia

Tradycyjne metody oceniania często koncentrują się na zapamiętywaniu faktów i informacji, co może hamować rozwój głębszego zrozumienia materiału. Uczniowie mogą skupiać się na krótkoterminowym zapamiętywaniu informacji, zamiast na długoterminowym zrozumieniu i umiejętnościach krytycznego myślenia. Czy nauka np. słówek musi równać się wkuwaniu ich na pamięć? Przecież jest wiele innych technik, które uwzględniają neurodydatkykę, jak chociażby częste powtórki, które pozwalają informacjom z pamięci krótkotrwałej przejść do pamięci długotrwałej.

3. Ograniczona Zdolność do Oceny Umiejętności Praktycznych

Testy pisemne nie zawsze odzwierciedlają realne umiejętności praktyczne uczniów, zwłaszcza w dziedzinach takich jak języki obce, sztuka czy technologia. W takich przypadkach bardziej wartościową może być ocena oparta na praktycznych demonstracjach umiejętności. Niestety w polskiej szkole umiejętności pasywne: pisania, czytania i słuchania są bardziej doceniane niż mówienia. Dlatego tak wielu z nas świetnie rozumie angielski i pięknie rozwiązuje testy, ale nie jesteśmy w stanie sklecić prostego zdania.

4. Jednolity Sposób Oceniania

Tradycyjne metody często nie biorą pod uwagę indywidualnych różnic w tempie nauki, stylach uczenia się i zdolnościach uczniów. Taki jednolity system może być niesprawiedliwy dla uczniów, którzy uczą się inaczej. Znam takie dzieci, które są kinetykami. Dla niech nauka w tradycyjny sposób jest koszmarem, bo usiedzenie na miejscu i napisanie testu jest ponad ich siły. Nie jestem zwolennikiem przymusu i chyba to nie te czasu, aby kazać dzieciom siedzieć jak trusie na zajęciach nie uwzględniając różnic między nimi i indywidualnych predyspozycji.

5. Zniechęcenie i Negatywny Wpływ na Motywację

Ciągłe ocenianie i testowanie mogą prowadzić do zniechęcenia wśród uczniów, zwłaszcza tych, którzy mają trudności z tradycyjnymi formami oceny. Może to obniżyć ich motywację do nauki i uczestnictwa w zajęciach. Jeśli nie ma nawet tygodnia bez testów i ocen, to to ciągłe ocenianie zaczyna być po prostu męczące. Życie w ciągłym stresie z pewnością nie uskrzydla.

6. Brak Zachęty do Kreatywności i Samodzielności

Tradycyjne metody oceniania mogą ograniczać kreatywność i samodzielne myślenie, ponieważ uczniowie mogą czuć się zmuszeni do dostosowania się do ściśle określonych kryteriów oceniania, zamiast rozwijać własne, unikalne podejście do problemów i zadań. Wrzucenie w ramy i kryteria oceniania podcina skrzydła, które są motorem kreatywności i samodzielności.

Jaka jest alternatywa dla sprawdzianów i testów?

1. Obserwacja jako klucz do sukcesu 

Zamiast polegania na sztywnych formach oceniania, warto skupić się na obserwacji dziecka podczas wykonywania zadań językowych. Takie podejście pozwala na bardziej holistyczne i dokładne zrozumienie, jak dziecko radzi sobie z językiem w różnych kontekstach i sytuacjach. Nauczyciel może na bieżąco notować postępy na arkuszach kompetencyjnych, co daje lepszy wgląd w indywidualne potrzeby i umiejętności ucznia. Tak właśnie jest w Szkole INFINITY. Arkusze kompetencyjne towarzyszą nauczycielom na co dzień. Podczas zajęć, gdy trwa tradycyjne „revision corner” lub podczas wykonywania innych zadań, nauczyciel bacznie obserwuje i notuje postępy.

Bardzo też jest ważne to, aby dzieci wiedziały jakie kompetencje mają zdobyć, zatem nie ukrywamy ich przed nimi.

2. Uczenie się poprzez działanie 

Zamiast tradycyjnych testów, lepiej jest zachęcać dzieci do nauki poprzez różnorodne aktywności praktyczne. Gry językowe, rozmowy klasowe, projekty grupowe czy prezentacje mogą być znacznie bardziej efektywne w rozwijaniu umiejętności językowych niż tradycyjne sprawdziany. W trakcie tych aktywności nauczyciel bacznie obserwuje i dzięki temu może skutecznie ocenić postępy swoich uczniów. A oni nie czując presji oceny, potrafią pokazać o wiele więcej, może w trakcie sprawdzianu, który zamyka ich w ramach trudnych do zaakceptowania.

3. Partycypacja ucznia w procesie oceny

Jeśli już decydujemy się na przeprowadzenie kartkówki czy testu, warto zapytać dzieci, czy czują się na nie gotowe. Pozwolenie uczniom na wybór terminu i formy sprawdzianu może znacznie zmniejszyć stres i uczynić proces oceny bardziej sprawiedliwym. Ważne jest także jasne określenie wymagań i celów danego testu. Jeśli uczniowie wiedzą, że test jest nieunikniony, ale mają wpływ na, to kiedy nastąpi, stres znika. A jak jeszcze wiedzą, że nie grozi im nic za to, że akurat im się noga podwinie, tym bardziej nie powinno to stanowić dla niech większego problemu. Tak jest w Szkole INFINITY, ale nie jesteśmy jakąś wyspą bezludną na oceanie edukacji w Polsce. Jest wiele szkół, także podstawowych i średnich, które stosują takie praktyki, m. in. Navigo z Wrocławia.

Nauczanie bez testowania i oceniania rodzi wśród rodziców wiele obaw, szczególnie pod względem tego, że nie widzą czy ich dzieci faktycznie się uczą, czy to ma sens. Powstaje wiele pytań, czy będą gotowe na stres związany z maturą, czy innymi egzaminami. No ale czy ktoś nie zna terminu matury, czy innych egzaminów, na które się decyduje, także na kolejnych etapach życia?

Podejście do nauczania i oceniania języka angielskiego, które koncentruje się na obserwacji, praktycznym stosowaniu języka i partycypacji ucznia, może przynieść znacznie lepsze efekty niż tradycyjne metody. Dzięki temu uczymy dzieci nie tylko angielskiego, ale również samodzielności, odpowiedzialności za własny rozwój i zdrowego podejścia do oceniania. To podejście to krok w stronę humanistycznej i skutecznej edukacji.